Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego. Wentylacja jest konieczna ponieważ powietrze we wszystkich pomieszczeniach stale ulega zanieczyszczeniu.

Wentylacja pomieszczeń może następować w sposób naturalny. Dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz i na zewnątrz budynku oraz dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki i kanały wentylacyjne. Skuteczność wentylacji naturalnej, zwanej też grawitacyjną, zależy od warunków atmosferycznych, zmienia się więc w ciągu roku. Na działanie wentylacji naturalnej wpływa także konstrukcja budynku, jego otoczenie oraz rozmieszczenie pomieszczeń.

Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych. Wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu wentylatora. Najprostszym rozwiązaniem jest  Wentylacja wywiewna polegająca na zainstalowaniu wentylatorów w kanałach wentylacyjnych. W takim systemie wentylacji powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności okien i drzwi lub przez nawiewniki, podobnie jak w wentylacji naturalnej. Uniezależniamy się jednak od kaprysów przyrody, zmniejszających skuteczność usuwania powietrza z pomieszczeń. Lepszym rozwiązaniem jest  Wentylacja nawiewno-wywiewna, w której zarówno doprowadzanie, jak i usuwanie powietrza jest możliwe dzięki wentylatorowi.

Zaletą wentylacji mechanicznej jest możliwość dostosowania jej wydajności do faktycznych potrzeb mieszkańców, dzięki temu można stworzyć komfortowe warunki w pomieszczeniach. Regulacja systemu wentylacji mechanicznej może odbywać się automatycznie. Montując specjalne urządzenia
”rekuperatory” można odzyskiwać ciepło z usuwanego powietrza, a zatem oszczędzać zimą cenną energię. Można także zastosować filtry zatrzymujące zanieczyszczenia dostające się do budynku z zewnątrz. Docenią to z pewnością alergicy.

Wentylacji nie należy mylić z klimatyzacją

Klimatyzacja to proces nadawania powietrzu w pomieszczeniach określonych właściwości, na przykład nawilżanie, osuszanie, podgrzewanie, chłodzenie. Urządzeni i instalacje są więc bardziej skomplikowane.

W budynkach wentylowanych w sposób naturalny (grawitacyjny) zanieczyszczone powietrze jest usuwane przez kanały wentylacyjne. Skuteczność ich działania zależy od siły ciągu, jaka jest wytwarzana dzięki siłom natury.
Naturalny ciąg kominowy powstaje dzięki różnicy gęstości powietrza wewnątrz budynku i w otaczającej go atmosferze. Gęstość powietrza zależy głównie od jego temperatury. Gdy gęstość powietrza wewnątrz budynku jest mniejsza niż na zewnątrz (w budynku jest cieplej niż na zewnątrz), wtedy ciąg jest prawidłowy. Gdy sytuacja jest odwrotna mamy do czynienia z ciągiem wstecznym – powietrze zamiast wydostawać się z budynku przez kanały wentylacyjne, wpada przez nie do wnętrza. Często dzieje się tak w upalne letnie dni gdy temperatura na zewnątrz jest wyższa niż wewnątrz.
Z reguły mieszkańcy nie zauważają tego zjawiska ponieważ wietrzą mieszkania otwierając okna. Niewłaściwą wymianę powietrza łatwiej stwierdzić gdy temperatura na zewnątrz spada i mniej intensywnie wietrzy się mieszkania, a zimne powietrze wpadające przez kanały wentylacyjne (zwłaszcza w łazience i toalecie) nieprzyjemnie wyziębia pomieszczenia. Jest to zjawisko nieprawidłowe.

Innym powodem zaburzania siły ciągu kominowego jest brak dopływu powietrza niezbędnego do wentylacji. Zbyt szczelne okna i obudowa budynku nie zapewniają odpowiedniej ilości świeżego powietrza, a grzewcze urządzenia gazowe powodują zasysanie go przez kanały wentylacyjne co również powoduje powstanie ciągu wstecznego.

Odwrócenie ciągu może być bardzo niebezpieczne. Może dojść do zasysania spalin wydostających się z przewodów spalinowych oraz dymowych i wtłaczania ich do budynku. Ponadto niewłaściwie działająca wentylacja nie odprowadza gazów (produktów spalania), które mogą się wydostawać z wadliwie działających urządzeń grzewczych. Najniebezpieczniejszym z nich jest tlenek węgla powodujący bardzo grozne zatrucia, nawet śmiertelne.

Osłabienie ciągu kominowego może także być spowodowane przez niewłaściwą konstrukcję komina. Zbyt krótkie przewody wentylacyjne, za mały przekrój przewodów, brak ocieplenia przewodów lub nieprawidłowe wyprowadzenie komina ponad dach mogą być przyczynami złego ciągu kominowego.
Niedomagania te (z wyjątkiem naturalnych zaburzeń wywołanych samą naturą wentylacji grawitacyjnej) są konsekwencją błędów projektowych lub wykonawczych i nie powinny się zdarzać w solidnie zaprojektowanych i wykonanych domach.

Jednym z najpopularniejszych sposobów rozwiązania problemów z ciągiem wstecznym jest zainstalowanie odpowiedniej nasady kominowej.

Wszystko o nasadach znajdziesz w dziale Nasady kominowe

Najbardziej popularnym rodzajem wentylacji budynków mieszkalnych w Polsce, stosowanym od lat, jest wentylacja naturalna, zwana też grawitacyjną. Siłą napędową wentylacji naturalnej jest różnica gęstości powietrza zimnego (świeżego, na zewnątrz pomieszczeń) i ciepłego (znajdującego się w pomieszczeniach).
Powietrze zimne napływa do pomieszczeń przez nieszczelności w oknach i ścianach budynku lub przez nawiewniki instalowane w oknach i ścianach. Po wymieszaniu z powietrzem znajdującym się w pomieszczeniu i ogrzaniu, opuszcza pomieszczenie, wraz z zanieczyszczeniami, przez kratki wentylacyjne podłączone do kanałów wentylacyjnych.
Zgodnie z polskimi przepisami budowlanymi wloty do przewodów wentylacyjnych muszą się znajdować w kuchni, łazience lub w.c., pomieszczeniach bezokiennych, czasem także w innych pomieszczeniach.

Aby działała prawidłowo
Aby wentylacja naturalna działała prawidłowo, do budynku musi się dostać odpowiednia ilość powietrza. Dawniej, gdy okna były niezbyt szczelne, dopływ powietrza był zawsze wystarczający, a niekiedy nawet zbyt duży. Nowoczesne okna, wyposażone w systemy uszczelek nie zapewniają wystarczającego napływu powietrza potrzebnego do wentylacji, dlatego wymagają montażu nawiewników.
Powietrze, które dostanie się do pomieszczenia musi przedostać się przez całe mieszkanie, w drodze do kratek wywiewnych wentylacji. Aby to było możliwe trzeba zadbać o to, żeby pod skrzydłami drzwiowymi pomiędzy pokojami pozostawić szczelinę o powierzchni 80cm² (można podciąć drzwi o 1cm na całej szerokości). Pod drzwiami do kuchni, łazienki, w.c. i garderoby szczelina musi być większa – 200cm². Można podciąć drzwi o 2,5 cm lub zamontować  w dolnej części kratkę.
Gazowe urządzenia grzewcze potrzebują do prawidłowej pracy odpowiedniej ilości tlenu, a spaliny muszą być bardzo skutecznie usuwane. Konieczna jest sprawna instalacja wentylacyjna. Dlatego szczególnej uwagi wymaga wentylacja kuchni i łazienki wyposażonej w takie urządzenia.

Nie zawsze działa prawidłowo
Mankamentem wentylacji naturalnej jest zależność skuteczności jej działania od warunków panujących na zewnątrz budynku. Zimą, gdy różnica temperatury na zewnątrz i wewnątrz budynku jest duża, wentylacja działa sprawnie, a czasami nawet jest bardziej intensywna niż to konieczne. Wentylacja naturalna może działać prawidłowo tylko wtedy, gdy temperatura na zewnątrz jest zdecydowanie niższa niż w budynku. Przy małej różnicy temperatury siła ciągu może być zbyt mała, aby była skuteczna. W skrajnym wypadku może dojść nawet do odwrócenia kierunku przepływu powietrza przez kanały wentylacyjne. Powietrze z zewnątrz będzie tłoczone do pomieszczeń przez kratki wentylacyjne. Latem wentylacja naturalna najczęściej działa słabo.
Warunkiem działania wentylacji jest oczywiście zapewnienie odpowiedniej ilości powietrza, które przedostaje się do pomieszczeń. Gdy okna są zbyt szczelne, nie ma nawiewników, nawet korzystna różnica gęstości powietrza nie spowoduje wystarczająco dużego ciągu w kanałach wentylacyjnych i wymiana powietrza będzie zła.
Na efekty działania wentylacji grawitacyjnej mają wpływ również rozwiązania konstrukcyjne budynków, wymagania urbanistyki oraz warunki użytkowania pomieszczeń.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy także od długości kanału wentylacyjnego, a więc od odległości między wlotem do komina (kratką wentylacyjną w pomieszczeniu) a wylotem (końcem komina). Nic więc dziwnego, że pomieszczenia na ostatnich piętrach budynków z płaskimi dachami są słabo wentylowane. Podobnie jest z mieszkaniami na poddaszach użytkowych. Długość kanału wentylacyjnego jest po prostu zbyt mała.
W kominach, które są niewłaściwie rozmieszczone w budynku lub sąsiadują z wysokimi obiektami, takimi jak ściana wyższego budynku, wysokie drzewa, dochodzi do osłabienia ciągu kominowego.
Ciąg może też być zaburzony także przez wiatry, zwłaszcza na pogórzu i na terenach nadmorskich. Dlatego na zakończeniu komina warto stosować nasady kominowe wzmacniające siłę ciągu.

W wentylacji mechanicznej wymiana powietrza jest niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych. Wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu jednego lub kilku wentylatorów. Wentylacja mechaniczna może mieć wiele odmian zależnych od sposobu wymiany powietrza, kierunku ruchu powietrza w stosunku do wentylowanego pomieszczenia, różnicy ciśnienia wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia. Możliwe jest też zmienianie parametrów powietrza wentylującego.

Najprostszym rozwiązaniem jest wentylacja wywiewna polegająca na zainstalowaniu wentylatorów w kanałach wentylacyjnych. W takim systemie wentylacji powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności okien i drzwi lub przez nawiewniki, podobnie jak w wentylacji naturalnej. Uniezależniamy się jednak od kaprysów przyrody, zmniejszających skuteczność usuwania powietrza z pomieszczeń. Lepszym rozwiązaniem jest wentylacja nawiewno-wywiewna, w której zarówno doprowadzanie, jak i usuwanie powietrza jest możliwe dzięki wentylatorowi.

Zaletą wentylacji mechanicznej jest możliwość dostosowania jej wydajności do faktycznych potrzeb mieszkańców, dzięki temu można stworzyć komfortowe warunki w pomieszczeniach. Regulacja systemu wentylacji mechanicznej może odbywać się automatycznie. W instalacjach wentylacji mechanicznej wykorzystuje się różną ilość świeżego powietrza. Wyłącznie świeże powietrze wykorzystuje się w instalacjach wentylacji mechanicznej wywiewnej oraz niektórych instalacjach nawiewno-wywiewnych. Oczywiście wyłącznie świeże powietrze wykorzystuje się w instalacjach grawitacyjnych.

Mieszaninę powietrza świeżego i obiegowego stosuje się w systemach klimatyzacji pełnej i systemach wentylacji mechanicznej nawiewno – wywiewnej opartej na mieszaniu powietrza.

Zasady wentylacji

Wentylacja jest zorganizowanym sposobem wymiany powietrza w pomieszczeniach. Zorganizowanym, to znaczy zapewniającym doprowadzenie odpowiedniej ilości świeżego powietrza zewnętrznego do budynku, właściwy przepływ powietrza przez pomieszczenia i skuteczne usunięcie zanieczyszczeń gromadzących się w powietrzu wewnętrznym na zewnątrz. Choć główne zasady działania wentylacji są proste, często zdarza się, że nie są przestrzegane. W konsekwencji instalacja nie działa prawidłowo, czego skutkiem jest zła jakość powietrza w budynku powodująca dyskomfort użytkowników, wzrost wilgotności powietrza przyczyniający się do zawilgocenia budynku i sprzyjający jego zagrzybieniu.

Warunkiem działania każdego typu wentylacji jest doprowadzenie niezbędnej ilości powietrza do budynku. Gdy ten warunek nie zostanie spełniony, wentylacja nie będzie działać skutecznie, nawet jeżeli pozostałe jej elementy zostaną wykonane prawidłowo. Przepisy regulujące działanie wentylacji określają ilość powietrza, jaką należy usuwać z mieszkania.
W wypadku wentylacji naturalnej (stosowanej w Polsce najczęściej), zwanej potocznie grawitacyjną, zakłada się swobodny napływ powietrza. Jest on możliwy dzięki nieszczelnościom w obudowie budynku. Naturalną drogą przedostawania się powietrza mogą więc być nieszczelności okien i drzwi zewnętrznych, nieszczelności w ścianach. Taki sposób doprowadzenia powietrza sprawdzał się w praktyce zanim w budownictwie zaczęto stosować nowoczesne okna wyposażone w uszczelki, a technologie budowy ścian i docieplania budynków umożliwiały infiltrację, czyli niekontrolowany przepływ powietrza przez przegrody. Dzisiaj powszechnie występującym problemem jest nadmierne uszczelnienie budynków.

Skutki braku przepływu powietrza zauważyli użytkownicy mieszkań, a producenci okien zaczęli stosować różne rozwiązania mające poprawić napływ powietrza do budynków. Zaczęto od usuwania fragmentów uszczelek oraz zmiany ich kształtu, jednak bez większych rezultatów. Z pomocą przyszli producenci okuć oferując możliwość rozszczelnienia, czyli tak zwanej mikrowentylacji. To rozwiązanie jest korzystniejsze aczkolwiek ma zasadniczą wadę. Powietrze będzie się dostawać do budynku tylko pod warunkiem świadomej ingerencji mieszkańców, którzy muszą samodzielnie rozszczelnić okna. Praktyka pokazuje, że wiele osób nie korzysta z tej funkcji, więc wentylacja pomieszczeń nadal nie jest wystarczająca.

Nawietrzaki  – sposób na doprowadzenie powietrza do domu
Rozwiązaniem zapewniającym doprowadzenie odpowiedniej ilości powietrza, niezbędnej do sprawnego wentylowania budynku jest stosowanie specjalnych nawiewników. Są to niewielkie, najczęściej nieskomplikowane urządzenia przeznaczone do montażu w oknach lub w ścianach budynku.
Propozycją DARCO są nawietrzaki prostokątne , okrągłe z kratką czy anemostatem oraz NAWIETRZAKI Z GRZAŁKĄ .

Nawietrzaki z grzałką służą do doprowadzenia świeżego powietrza do wnętrza budynku z wstępnym jego podgrzaniem. Zastosowany moduł grzewczy włącza się w chwili gdy temperatura napływającego powietrza zewnętrznego jest niższa od 8±4 [ºC]. Przez cały okres pracy, chwilowa moc grzałki jest regulowana automatycznie w zależności od temperatury i masy przepływającego powietrza, gdy jego temperatura wzrośnie powyżej 8±4 [ºC] termostat wyłącza moduł grzewczy.

Temat wentylacji hybrydowej coraz częściej gości na łamach czasopism branżowych, gdyż z jednej strony – ograniczanie kosztów eksploatacji budynków jest wyraźną i nieodwracalną tendencją, z drugiej potrzeba skutecznie działającej wentylacji jest oczywista. Koszty ogrzewania i poboru energii muszą być minimalizowane z uwagi na rosnący koszt jej pozyskania oraz chęć ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. Ponadto, najlepiej, gdy zastosowanie instalacji proekologicznych i energooszczędnych nie idzie w parze z pogorszeniem komfortu, czy efektywności ich funkcjonowania. Zagadnienia te dotyczą ogrzewania (nowoczesne, wysokosprawne piece), poboru energii elektrycznej (żarówki energooszczędne, urządzenia domowe wysokiej klasy), izolacji cieplnej, czy zużycia wody. Najnowsze trendy dotyczą także zagadnienia wentylacji, która do niedawna uważana była, zwłaszcza w budownictwie jednorodzinnym, za problem drugorzędny (na pierwszym miejscu zawsze stawiana była kwestia ogrzewania i strat cieplnych). Na szczęście dziś problematyka wentylacji znajduje należne sobie miejsce w oczach projektantów, prawodawców, jak i zwykłych użytkowników… zwłaszcza, gdy w dobie omawianych wcześniej dążeń do uszczelniania mieszkań, izolacji i oszczędności energii, wentylacja grawitacyjna, może po prostu nie działać. Alternatywa dla wentylacji naturalnej – wentylacja wymuszona, choć coraz popularniejsza, bardziej przystępna cenowo, wciąż jednak jest droga w instalacji i eksploatacji, do tego praktycznie niemożliwa do zastosowania w przypadku już istniejących budynków. Dlatego też pojęcie wentylacji hybrydowej coraz częściej pojawia się jako swoisty złoty środek .Wentylacja hybrydowa stanowi połączenie prostoty wentylacji grawitacyjnej ze stabilnością wentylacji mechanicznej. Ma za zadanie zagwarantować użytkownikowi stałą, pożądaną wydajność wentylacji, przy maksymalnym ograniczeniu kosztów jej użytkowania.

Wentylacja hybrydowa łączy system grawitacyjny z wymuszonym, “przełączając” się na tryb “mechaniczny” dopiero wtedy, gdy warunki do zaistnienia wentylacji naturalnej nie są wystarczające. Wentylacja grawitacyjna to naturalny ruch powietrza spowodowany tzw. wyporem termicznym powietrza, wynikającym z różnic temperatur, ciepłe powietrze wewnątrz budynku ma mniejszą gęstość niż zimne na zewnątrz. Gaz lżejszy unosi się ponad gaz cięższy, co powoduje “uciekanie” ciepłego powietrza przez wentylacyjny przewód kominowy na zewnątrz budynku. Oczywiście, w niektórych okresach w roku, gdy występują znaczne różnice temperatur (w zimie) ten sposób wentylowania jest znacznie skuteczniejszy niż w innych okresach (małe różnice temperatur).

Dla zapewnienia właściwego funkcjonowania wentylacji naturalnej musi być zapewniony właściwy nawiew powietrza, oraz jego odprowadzenie (ciąg kominowy jest wprost proporcjonalny do pola poprzecznego przekroju przewodu i wysokości komina). Częstą przyczyną problemów z właściwym ciągiem kominowym jest zbyt krótki przewód kominowy (lub zbyt mała powierzchnia przekroju poprzecznego), usytuowanie budynku w terenach gdzie występują niekorzystne warunki atmosferyczne (częste wiatry opadające). Kolejną, istotną wadą wentylacji naturalnej, jest fakt, iż właściwie nie można nią sterować. Zdarza się, że w zimie ciąg w kanałach wentylacyjnych jest za duży. Często wtedy przysłania się wylot, ograniczając wymianę powietrza, w lecie natomiast temperatura wewnątrz i na zewnątrz budynku jest taka sama, więc wentylacja grawitacyjna praktycznie nie działa.

Najczęstszą przyczyną problemów z zapewnieniem właściwego nawiewu powietrza do pomieszczeń jest wymiana stolarki zewnętrznej na szczelną. Powodem bardzo pieczołowitego uszczelniania mieszkań i budynków jest chęć zapewnienia jak najlepszej izolacyjności budynków, co samo w sobie jest rzeczą jak najbardziej słuszną. Jednakże izolowanie budynków nie może mieć na celu hermetycznego zamknięcia budynku, nawet, jeśli decydujemy się na wentylację mechaniczną (na przykład z odzyskiem ciepła), gdzie nawiew i wywiew powietrza będzie zapewniony poprzez centralę wentylacyjną. Jeśli nie przewidujemy zastosowania wentylacji mechanicznej, niezbędne jest zapewnienie prawidłowej wielkości napływu powietrza do mieszkania. Kwestia ta często spotyka się z oporem użytkowników, obawiających się nadmiernego wychłodzenia pomieszczeń (co ma jednoznaczne przełożenie na wysokość rachunków za ogrzewanie). Rozwiązanie DARCO – nawietrzak z grzałką elektryczną – jest odpowiedzią na ten problem, gdyż zapewnia właściwy dopływ powietrza z zewnątrz, bez obawy o wychłodzenie domu, dodatkowo, minimalizując zużycie energii.

Grawitacyjną wentylację wywiewną często w skuteczny sposób wspomaga wiatr. Zastosowanie odpowiedniej nasady kominowej na zakończenie przewodu kominowego może (poprzez wytworzenie podciśnienia po zawietrznej stronie nasady, które wywołuje ruch powietrza w przewodzie kominowym) dodatkowo ten efekt wzmocnić. Największą wydajność uzyskamy poprzez zastosowanie nasad obrotowych, współczynnik podciśnienia (określający wykorzystanie siły wiatru dla wytworzenia ciągu kominowego) w kanale wentylacyjnym jest dla nich najwyższy, a dodatkowo ich działanie jest całkowicie niezależne od kierunku natarcia wiatru, co jest bardzo ważne, gdyż silny wiatr opadający (fenowy) może, zamiast pomóc, skutecznie zablokować wentylację naturalną.

Zastosowanie nasad kominowych może być bardzo skutecznym sposobem wspomagania wentylacji naturalnej, nie zawsze jednak jest w stanie zapewnić stabilność i niezawodność takiej instalacji. Gwarancję stabilności daje zastosowanie wentylacji mechanicznej, zapewniającej stałą i pożądaną wydajność. Jest ona powszechna w przypadku budownictwa przemysłowego, gdzie wydajność procesów wentylacyjnych musi być ściśle określona i utrzymywana. Rozwiązanie takie w przypadku budownictwa jednorodzinnego często może wydawać się zbyt kosztowne, droga jest zarówno instalacja wentylatorów, jak i ich eksploatacja (zużycie prądu), a do tego często emitują one nieprzyjemny, monotonny hałas i wibracje.

Najlepszym rozwiązaniem tych dylematów wydaje się być wentylacja hybrydowa, która, gdy są ku temu warunki, pozwala działać naturalnym prawom fizyki, a gdy nie ma sprzyjających warunków dla zaistnienia prawidłowej wentylacji grawitacyjnej, wspomaga ją za pomocą energii elektrycznej.